پاورقی : 
. 1 از ادامه نقل اين اهانتها معذورم . 

پياده شود ؟ آيا انقلاب قرآن و " حزب الله " ، انقلاب شكم است و ريشه‏ 
اقتصادی و طبقاتی دارد ، يا انقلاب " سر " است و ريشه در فطرت آدمی‏ 
دارد ؟ 
شما می‏گوييد منظور از اينكه امام بايد تفسير كند ، اين است كه : 
" انديشه مفسران به سان انديشه امام باشد و برمبنای آموزشها و اعمال‏ 
او شكل گرفته باشد ، يعنی تفسيرگو كسی باشد كه در شرايط حساس و 
درگيريهای سخت و تضادهايی كه امامان ما با آنها روبرو بوده‏اند ، قرار 
بگيرد و از آگاهی و شناخت مخصوص امام برخوردار باشد تا از عهده حل اين‏ 
گونه تضادها برآيد . . . " . 
خلاصه برای اينكه تفسير ، تفسير امام باشد دنبال سخن امام رفتن ضرورتی‏ 
ندارد ، بايد تفكر ، تفكر امام باشد و تفكر آنگاه تفكر امام خواهد بود كه‏ 
فرد از نظر طبقاتی در طبقه امام ( طبقه محرومان تاريخ ) باشد و عملا 
درگيريهای طبقاتی او را داشته باشد تا مانند او تجربه كند و بينديشد . 
آيا واقعا معنی رجوع به ائمه در تفسير آيات همين است ؟ آيا شما 
خودتان به اين مطلب معتقديد ، يا می‏خواهيد بدين وسيله ديگران را اغفال‏ 
كنيد ؟ شما از وجدان انقلابی و صداقت انقلابی دم می‏زنيد ، همان وجدان و 
صداقت انقلابی شما را به گواهی می‏طلبم . آيا واقعا شما نمی‏دانيد تعبيراتی‏ 
از اين قبيل : اراده خدا انقلابی است ، طرز تفكر خدا چنين است و خداوند 
برای تحقق خواست خودش حزب تشكيل داده است و قرآن جز يك فلسفه مدون‏ 
حزب انقلابی محتوايی ندارد ، صحيح نيست ؟ 
شما حتی اطلاع از تاريخ صدر اسلام و شأن نزول آيات را  هم لازم نشمرده و زحمت يك بررسی مختصر تاريخ اسلام را هم به خود نداده‏ايد 
و آنگاه به تفسير قرآن و تدوين ايدئولوژی اسلامی دست زده‏ايد . شما آنجا 
كه می‏خواهيد دو قطبی شدن جامعه اسلامی را بلافاصله بعد از پيغمبر توجيه‏ 
كنيد و خانه فاطمه را مركز محرومان و كسانی كه دستشان به اصطلاح به دم‏ 
گاوی بند نبوده معرفی كنيد و به گرايشهای شيعيان از قبيل ابوذر و مقداد و 
بلال جنبه مادی و طبقاتی بدهيد ، درباره خانه فاطمه ( عليهاالسلام ) و 
مظلوميت اهل اين خانه و به آتش كشيده شدن آن خانه داد سخن می‏دهيد ، 
آنگاه می‏گوييد : 
" در همان حال [ كه خانه فاطمه ( عليهاالسلام ) به آتش كشيده می‏شود ] 
در خانه روحانی بزرگ و يهودی منافق " عبدالله بن ابی " كه مدتها بر ضد 
انقلاب می‏جنگيد و اكنون وارد انقلاب شده و جبهه خارجی را مبدل به جبهه‏ 
داخلی كرده و بالاتر آنكه مفسر قرآن هم شده و حتی پس از گذشتن هزار و 
چهارصد سال هم می‏بينيم كه نبوغ تفسيری عده‏ای از مفسرين ما هم مرهون تجزيه‏ 
و تحليلها و برداشتها و اقوال همين مفسر شهير است و البته از موقعيت‏ 
خاصی هم برخوردار است - چه از قدما می‏باشد - هر روز صدها نفر در پای‏ 
كرسی تفسير او حاضر می‏شوند " . 
عبدالله بن ابی همان منافق مشهور است كه از اشراف مدينه بود و 
موقعيت مهمی داشت و به واسطه اسلام متزلزل شد و تا چند سال بعد از ورود 
رسول خدا زنده بود و در حيات رسول خدا مرد و آيه نازل شد : " براينان‏ 
نماز مگزار و استغفار تو هم برای آنها مفيد فايده‏ای نيست " . 

عبدالله بن ابی هيچ وقت با پيغمبر نجنگيد كه جبهه خارجی را تبديل به‏ 
جبهه داخلی‏كند ، از اول در جبهه داخلی اخلال می‏كرده است . عبدالله بن ابی‏ 
به هيچ وجه روحانی نبوده و هرگز يك آيه هم از قرآن تفسير نكرده و در هيچ‏ 
تفسيری هم از او به عنوان مفسر ، نامی برده نشده و همه مفسران بالاجماع او 
را منافقی بزرگ می‏دانند . او اساسا بعد از رسول خدا زنده نبود كه در 
خانه او صدها نفر برای تفسير شركت كنند . آيا اينها نشانه كمال بی‏اطلاعی‏ 
شما از تاريخ اسلام نيست ؟ 
شما در پاورقی همين قسمت ، از واقعه " يمامه " - كه در حدود يك سال‏ 
بعد از پيغمبر رخ داد و نبردی سهمگين ميان مسلمانان و پيروان مسيلمه‏ 
كذاب واقع شد - نام می‏بريد و می‏گوييد : 
" تعداد زيادی از مسلمانان به قتل رسيدند كه تعداد كشته شدگان از هزار 
و تا هزار و دويست نفر گفته شده است و در ميان آنان هفتصد و يا چهارصد 
و پنجاه و يا به كمترين شماره هفتادتن از حاملان و حافظان قرآن بودند كه‏ 
در تارك درخشان اين گروه نام سالم موسی بن حذيفه ( مولی ابی حذيفه ) 
ديده می‏شود . . . پيداست كه بنيانگذاران اين جنگ چه كسانی بودند " . 
آيا می‏دانيد اين آقای " سالم " كه شما او را در تارك درخشان شهدای‏ 
حافظ قرآن در يمامه قرار می‏دهيد كيست ؟ اين سالم همان فردی است كه گروه‏ 
يورش به خانه علی و زهرا و به آتش كشيدن آن خانه را رهبری می‏كرد . اين‏ 
شخص در گروه همان كسانی بود كه شما هم آنها را به طنز " صحابه كبار " 
می‏خوانيد و در  قطب مخالف علی قرار می‏دهيد . اين فرد همان است كه خليفه دوم هنگام‏ 
مرگ گفت : اگر سالم زنده می‏بود كار را به شورا نمی‏افكندم ، يعنی در 
تقدم او بر علی و پنج عضو ديگر شورا ترديد نداشتم . 
سالم يك ايرانی آزاد شده اهل اصطخر است . من می‏دانم كه اين همه‏ 
عنايت و لطف شما به او از آن جهت است كه او به تعبير شما از محرومان‏ 
تاريخ و از به اسارت گرفته شده‏ها و مستضعفين تاريخ است . اسارت و 
بردگی سالم به دوره قبل از مدينه و قبل از جنگهای اسلامی منتهی می‏شود . 
شما طبق فلسفه‏ای كه از آن پيروی می‏كنيد و آن را يكی از معيارهای تفسير 
قرآن قرار داده‏ايد ، فكر كرده‏ايد كه چون سالم از محرومان تاريخ است ، 
پس يك انقلابی واقعی و مؤمن واقعی است و از نظر موضع اجتماعی همرديف‏ 
سلمان و ابوذر و مقداد و بلال است ، يعنی موضع طبقاتی او كافی است كه او 
را يك انقلابی واقعی قرار دهد و بر تارك درخشان همه شهيدان و حافظان‏ 
قرآن يمامه بنشاند ، غافل از آنكه آن خانه‏ای كه به اعتراف خود شما خانه‏ 
مردم و خانه توده بوده است ( خانه فاطمه عليهاالسلام ) به دست همين فرد 
توده‏ای به آتش كشيده شد . 
آيا اينها دليل بی اطلاعی شما از تاريخ صدر اسلام نيست ؟ آيا اينها 
معيارهای شما را در فلسفه تاريخ به كلی بی اعتبار نمی‏كند ؟ آيا اينها 
كافی نيست كه شما در ارزيابيها و تفسيرهای خود از تاريخ تجديد نظر كنيد 
و فی المثل قضاوتها و انديشه‏ها و گرايشها و تفكرات هزار ساله مفسرين و 
فقها و حكما و عرفا و زهاد و عباد را آن گونه توجيه مادی و طبقاتی‏ 
نفرماييد ؟ ! 
شما در تفسير آيه كريمه " « الذين يؤمنون بالغيب و يقيمون  « الصلوش و مما رزقناهم ينفقون »" ( 1 ) درباره ايمان به غيب اينچنين‏ 
می‏گوييد : 
" مفسرين ، غيب را آنچه كه ديدنی نيست ، اعم از خداوند يا فرشتگان . 
. . و از اين قبيل دانسته‏اند ، حال آنكه اولا خداوند و فرشتگان و . . . 
غيب نيستند ، ثانيا با طرح عنوان متقين ، مسأله ايمان به خدا مطرح شده و 
گذشته است " . 
آنگاه خودتان ، غيب و ايمان به غيب را اينچنين تفسير می‏كنيد : 
" منظور از غيب معهود و شناخته شده ، ( 2 ) همان مراحل ابتدايی رشد 
انقلاب توحيدی و زمان انجام تحولات كمی است " . 
خلاصه مدعی هستيد كه مقصود از ايمان به غيب كه در قرآن آمده ، اين است‏ 
كه مؤمنين بدانند انقلاب مرحله پنهانی دارد و در آن مرحله مبارزه بايد 
پنهانی باشد ، اين مرحله مرحله‏ای است كه نظام حاكم هنوز مسلط است و 
انقلاب مرحله رشد تدريجی را می‏پيمايد تا تغيير تدريجی كمی تبديل به تغيير 
كيفی شود ( اصل چهارم ديالكتيك ) و نظام جديد مستقر گردد و انقلاب از 
مرحله غيب به مرحله شهادت برسد . 
من سخنم اين نيست كه انقلاب مرحله غيب و شهادت دارد يا نه ، قطعا 
دارد . انقلاب اسلام - كه بر خلاف تصور شما انقلاب سر بود نه انقلاب شكم ، 
انقلاب انسانی و فطری بود نه انقلاب طبقاتی 

پاورقی : 
. 1 بقره / . 3 
. 2 يعنی الف و لام " الغيب " ، الف و لام عهد است . 

- مرحله پنهان را در مكه طی كرد و مرحله آشكار را در مدينه . سخن من اين‏ 
است كه آيا شما واقعا در وجدان خودتان احتمال می‏دهيد كه منظور اين آيه‏ 
همين مطلب باشد ؟ آيا انقلابيون عصر پيغمبر از قبيل سلمان و ابوذر و 
مقداد مفهومشان از ايمان به غيب همين معنی بود ؟ آيا آنها در دوره مدينه‏ 
موضوع ايمان به غيب را منتفی شده تلقی می‏كردند ؟ ! 
شما در تفسير جمله " « و بالاخره هم يوقنون »" ( 1 ) می‏گوييد : 
" اينان به نظام برتر در مرحله شهادت انقلاب يقين دارند و می‏دانند كه‏ 
اين موضعگيريهای خاص و اين روش انقلابی ، سر انجام آنان را به هدف‏ 
خويش كه رسيدن به نظام برتر است ، می‏رساند . . . " . 
شما هر جا كه نام " دنيا " آمده آن را با كلمه " زندگی پست‏تر " 
ترجمه كرده‏ايد ، كه اصل ترجمه درست است ، ولی مقصود از زندگی پست‏تر را 
منحصرا زندگی در نظام به اصطلاح سرمايه داری قرار داده‏ايد و " آخرت " 
را كه به " نظام برتر " ترجمه كرده‏ايد ، به معنی نظام عادلانه 
سوسياليستی - كه بعد از اين نظام برقرار خواهد شد - دانسته‏ايد . 
آيا واقعا شما خود باور داريد كه منظور از آخرت در قرآن ، نظام برتر 
زندگی در همين جهان است ؟ يعنی مقصود از دنيا ، زندگی در نظام 
سرمايه‏داری و مالكيت است و مقصود از آخرت ، زندگی در نظام تكامل يافته‏ 
سوسياليستی است ؟ آيا اينها ملعبه قراردادن قرآن نيست ؟ اگر نيست پس‏ 
چيست ؟ 

پاورقی : 
. 1 بقره / . 4 

شما جمله " « و يقيمون الصلوش » " را اين طور تفسير كرده‏ايد : 
" آنان برای تحقق ايمان خود ، آن پيوستگی را كه در زبان مذاهب ، نماز 
خوانده می‏شود بر پای می‏دارند " . 
آنگاه چنين گفته‏ايد : 
" اين نشانه تنگ نظری و محدودنگری مفسرين و مترجمين است كه كلماتی‏ 
از اين قبيل را از معنای عام خود بازداشته و محدود و محصور ساخته‏اند ، 
زيرا معنی " صلوش " از نظر لغوی آن نماز نيست ، نماز شكل خارجی اين‏ 
پيوستگی و ارتباط بين عناصر انقلابی همراه و نمودهای برتر و قوانين حاكم‏ 
بر آفرينش است . . . قرآن با انتخاب اين كلمه به يكی ديگر از اصول كلی‏ 
در همه انقلابات ، چه توحيدی و چه غيرتوحيدی ، توجه كرده ، منتها در 
انقلاب توحيدی ، اين اصول به نحو جالبتری خودنمايی می‏كند كه به روزگار 
غيب انقلاب ، بايد بين عناصر انقلابی پيوستگی ، چه از نظر فكری و 
ايدئولوژيكی و چه از نظر عملی و پايگاههای انقلابی و نحوه اجرای تاكتيكها 
، حكمفرما باشد . . . ديدگاه باز كادر رهبری حزب توحيدی نه تنها لازمه‏ 
ايمان به غيب ( 1 ) را بر پای داشتن اين پيوند و رابطه و مستحكم‏تر ساختن‏ 
هر چه بيشتر آن می‏داند ، بلكه می‏خواهد اين رابطه از سطح عناصر مؤمن نسبت‏ 
به يكديگر برتر آمده و در سطح آفرينش در رابطه خداوند و همه قوای وجود 
مطرح گردد و به